Κάθε χρόνο στις 6 Ιναουαρίου, γιορτάζουμε τα Θεοφάνεια, μια γιορτή από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης, η οποία αποτελεί μία ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή.

Το όνομα Θεοφάνεια προέρχεται από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, όπως περιγράφεται σε τρεις σχετικές περικοπές. Η εορτή των Θεοφανείων ονομάζεται επίσης «Φώτα», «Φωτά» ή «Εορτή των Φώτων».

Αγιασμός των νερών και κατάδυση του Τίμιου Σταυρού

Βασική τελετουργία της ημέρας των Θεοφανείων, αποτελεί ο «αγιασμός των υδάτων», με τη ρίψη του Σταυρού, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. 

Συγκεκριμένα, το Σταυρό περιμένουν οι κολυμβητές διαφόρων ηλικιών, οι οποίοι αψηφώντας το κρύο, βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν το Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου. Ο πρώτος που θα πιάσει το Σταυρό θεωρείται ότι λαμβάνει ευλογία και καλή τύχη.

Μετά τον Αγιασμό των υδάτων, οι ιερείς κυρίως στα χωριά περνούν από τα σπίτια και τα ραντίζουν για να φύγουν τα κακά πνεύματα. Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό τον παίρνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι, τον πίνουν και ραντίζουν τα σπίτια τους, τα χωράφια τους, τις δουλειές τους αλλά και τα ζώα τους για να πάνε όλα κατ’ευχήν.

Καλικάντζαροι και ξεροτήανα

Άλλο ένα έθιμο είναι οι «Καλικάντζαροι», μικρά σκανδαλιάρικα  όντα που κάνουν ζημιές.  Σύμφωνα με την παράδοση οι Καλικάντζαροι, αρέσκονται στα τηγανιτά.

Έτσι την Παραμονή των Θεοφανείων, οι νοικοκυρές ψήνουν λουκουμάδες, και σκορπίσουν μερικούς στην οροφή του σπιτιού για να "φάνε" οι "σκαλαπούνταροι" δηλαδή οι καλικάντζαροι και να φύγουν λέγοντας το ποίημα «Τιτσί τιτσί λουκάνικο κομμάτι ξεροτήανο να φάτε τζιαί να φύετε».

Οι καλικάντζαροι, αλλίως  "Σκαλαπούνταροι", σύμφωνα με την παράδοση είναι δαιμόνια που  εμφανίζονται κατά το Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου - 6 Ιανουαρίου) όπου τα  νερά δεν είναι βαπτισμένα.

Οι καλικάντζαροι φημολογείται ότι βγαίνουν από τον Κάτω Κόσμο που ζουν για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια.

Πουλουστρίνα

Τέλος την ημέρα των Φώτων τα παιδιά λένε την Πουλουστρίνα και τα κάλαντα των Θεοφανείων. Συγκεκριμένα, λένε τα εξής λόγια:  «Καλημέρα τζιαι τα Φώτα τζιαι την πουλουστρίνα πρώτα» και έτσι παίρνουν λεφτά, συνήθως από τους παππούδες, γιαγιάδες, νονούς κλπ.

Δέσποινα Παντέλα