Η Ευρώπη διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στη συμφωνία του 2015 που οδήγησε το Ιράν να περιορίσει τον εμπλουτισμό του πυρηνικού του προγράμματος, αλλά τώρα έχει γίνει απλώς ένας παρατηρητής καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες ηγούνται νέων προσπαθειών, λένε διάφοροι αναλυτές.

Συναγερμός έχει σημάνει ξανά στις δυτικές πρωτεύουσες με τον επικεφαλής της υπηρεσίας πυρηνικής επιτήρησης του ΟΗΕ Ραφαέλ Γκρόσι να προειδοποιεί την Τετάρτη ότι το Ιράν «δεν απέχει πολύ» από την κατοχή πυρηνικής βόμβας.

Το θέμα θα βρίσκεται στην ατζέντα των συνομιλιών στο Παρίσι σήμερα μεταξύ του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο και των Γάλλων ηγετών. Ο δεύτερος γύρος των νέων συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν, με τη μεσολάβηση του Ομάν, θα διεξαχθεί στη Ρώμη το Σάββατο.

Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν εντείνει τις προειδοποιήσεις για πιθανή στρατιωτική δράση εναντίον του Ιράν αν προχωρήσει στην απόκτηση πυρηνικής βόμβας.

Η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία ήταν μεταξύ των εγγυητών της συμφωνίας του 2015 που αχρήστευσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ όταν αποχώρησε το 2018.

Παρά τη διεξαγωγή τεσσάρων γύρους συνομιλιών μεταξύ Οκτωβρίου και Φεβρουαρίου, το μόνο που μπορούν να κάνουν τώρα αυτές οι χώρες είναι να υποστηρίξουν τις διπλωματικές προσπάθειες που συνεχίζονται.

«Είναι κρίμα που οι Ευρωπαίοι, που ξεκίνησαν αυτή τη διπλωματική διαδικασία πριν από 22 χρόνια και έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν, έπαιξαν τόσο άσχημα», σχολίασε ο Αλί Βαέζ στη δεξαμενή σκέψης Crisis Group στο Ιράν.

Η ευρωπαϊκή τριάδα, πρόσθεσε, «παραγκωνίστηκε γιατί ούτε το Ιράν ούτε οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι έχουν πολλά χαρτιά ή έχουν σημαντική προστιθέμενη αξία».

«Οι Ευρωπαίοι φαίνονται διπλά παγιδευμένοι, αφενός επειδή αποκλείονται από τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις και περιορίζονται στον ρόλο των σχολιαστών», δήλωσε ο Ντέιβιντ Κάλφα του Ιδρύματος Jean-Jaures στο Παρίσι.

«Από την άλλη επειδή δεν έχουν την πολυτέλεια να τορπιλίσουν τις πιθανότητες μιας νέας συμφωνίας, ακόμα κι αν αυτή είναι αμερικανο-ιρανική», πρόσθεσε.

Ο Κάλφα είπε ότι υπάρχουν λίγες πιθανότητες να επιστρέψουν στο επίκεντρο της προσπάθειας λόγω της «εχθρικότητας» του Τραμπ προς την Ευρώπη.

Η Ευρώπη εκτίμησε επίσης εσφαλμένα τα διακυβεύματα όταν ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από την προηγούμενη συμφωνία το 2018, σύμφωνα με τον Τιερί Κοβίλ, ερευνητή στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων (IRIS) στο Παρίσι. Ο Τραμπ την χαρακτήρισε «τη χειρότερη συμφωνία ποτέ».

Η συμφωνία του 2015 έγινε μεταξύ του Ιράν και των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, Βρετανία, Κίνα, Γαλλία, Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες , συν τη Γερμανία. Προσέφερε τη χαλάρωση των διπλωματικών και οικονομικών κυρώσεων που υποστηρίζονται από τον ΟΗΕ με αντάλλαγμα το Ιράν να χαλαρώσει τον εμπλουτισμό ουρανίου του.

«Οι Ιρανοί, που ήθελαν να παραμείνουν στη συμφωνία, ζήτησαν από τους Ευρωπαίους να βοηθήσουν διατηρώντας τις οικονομικές ανταλλαγές παρά τις αμερικανικές κυρώσεις», είπε ο Κοβίλ.

Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές εταιρείες εγκατέλειψαν την αγορά του Ιράν, λόγω των απειλών υπό τις αμερικανικές κυρώσεις. Και αυτό έπληξε την ευρωπαϊκή αξιοπιστία, πρόσθεσε.

Σημειώνοντας τη μειωμένη συνεργασία του Ιράν με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ, τα ευρωπαϊκά έθνη έγραψαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον Δεκέμβριο αναφέροντας τη δυνατότητα αναβίωσης των κυρώσεων -- μια διαδικασία γνωστή ως κυρώσεις "snapback".

Αλλά οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες αναγνωρίζουν ότι έχουν πολύ περιορισμένο περιθώριο ελιγμών για να γίνουν ξανά αξιόπιστος παίκτης. Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θα μπορούσαν να είναι έτοιμοι για τιμωρητικές ενέργειες κατά του Ιράν μέχρι τα μέσα του 2025, λένε οι ειδικοί.

Η στρατηγική της Ευρώπης τώρα «είναι να κάνει τους Αμερικανούς να καταλάβουν ότι είναι προς το συμφέρον τους να τους συμπεριλάβουν σε κάποιο στάδιο των διαπραγματεύσεων», είπε ο Κάλφα.

Ωστόσο, οι νέες κυρώσεις θα μείωναν την ικανότητα της Ευρώπης να επηρεάσει το Ιράν, σύμφωνα με τοναναλυτή Βαέζ και θα μπορούσαν να ωθήσουν την Τεχεράνη να αποσυρθεί από τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Η έξοδος του Ιράν από τη συνθήκη του 1970 που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος των παγκόσμιων προσπαθειών για την αποτροπή της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων «θα δημιουργήσει μόνο μεγαλύτερο πρόβλημα αντί να επιλύσει το υπάρχον», είπε ο Βαέζ.

Το Ιράν πιθανότατα πιστεύει ότι «ο Τραμπ έχει βάρος και επομένως είναι καλύτερο να κάνουμε μια συμφωνία μαζί του που θα μπορούσε να είναι βιώσιμη», είπε ο Κόβιλ.