• Ο ρόλος της Κύπρου, οι θέσεις και οι προσδοκίες
• Υπό ποιους όρους λέμε ναι στη συμμετοχή της Τουρκίας σε μηχανισμούς ασφαλείας της ΕΕ

Γράφει ο Λοίζος Αντωνίου

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η Ευρώπη βλέπει τον πόλεμο στα σύνορα της. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μιλούν ανοικτά για απειλή πολέμου και προειδοποιούν της εφησυχασμένες κοινωνίες.  

Η Ευρώπη σχεδιάζει την άμυνα της και όπως μας επιβεβαιώνει ο υπουργός Άμυνας κ. Βασίλης Πάλμας, η Κύπρος συμμετέχει ενεργά στους σχεδιασμούς με προτάσεις πρωτοβουλίες.   

Ερ. Κύριε υπουργέ διαπιστώνουμε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μία σημαντική πρωτοβουλία από την Ευρωπαική Ένωση για να καταστεί αμυντικά περισσότερο αυτόνομη. Τι μορφή παίρνει αυτή η προσπάθεια;

Απ.  Η ανάγκη για ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της άμυνας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των προκλήσεων που έχει αναδείξει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Τα τελευταία γεγονότα κατέδειξαν την επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να μπορεί να δρα αυτόνομα, ενισχύοντας την ικανότητά της να διαχειρίζεται κρίσεις και να προστατεύει τα συμφέροντα και τις αξίες της στα σύνορά της. 

Ερ. Με ποια συγκεκριμένα εργαλεία μπορεί αυτός ο στόχος να επιτευχθεί;

Απ. Η Στρατηγική Πυξίδα της ΕΕ αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς θέτει ξεκάθαρους στόχους για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων, τη βελτίωση της στρατηγικής ευελιξίας και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών. Σημαντικό πυλώνα αποτελεί η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας, η οποία θα βοηθήσει τις χώρες να επενδύσουν καλύτερα μαζί και με ευρωπαϊκό τρόπο (invest better, together in a European way).

Ερ. Στο παρελθόν είχε συζητηθεί η πιθανότητα δημιουργίας μίας αποτελεσματικής  Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης της ΕΕ…

Απ. Η Στρατηγική Πυξίδα υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, την ανάγκη δημιουργίας μιας Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης της ΕΕ, η οποία θα μπορεί να επεμβαίνει άμεσα σε κρίσεις. Παράλληλα, προτάσσει την ενίσχυση των επενδύσεων στην αμυντική έρευνα και ανάπτυξη και τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τρίτους σε θέματα ασφάλειας και προμηθειών. 

Ερ. Υποθέτω ότι στηρίζουμε ενεργά αυτές τις πρωτοβουλίες

Απ. Βεβαίως. Η Κύπρος, ως κράτος - μέλος της ΕΕ, συμβάλλει ενεργά σε αυτή την προσπάθεια, αξιοποιώντας τη γεωστρατηγική της θέση και τις δυνατότητές της για την προώθηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην περιοχή μας.

Ερ. Οι ευρωπαικές χώρες, αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα πολυμορφίας εξοπλισμού και υλικών. Πως διασφαλίζουμε διαλειτουργικότητα, ομοιογένεια αμυντικών συστημάτων κ.λπ.;

Απ. ¨Έχετε δίκαιο. Η επίτευξη διαλειτουργικότητας και συμβατότητας των αμυντικών συστημάτων της ΕΕ αποτελεί βασικό στόχο. Η Στρατηγική Πυξίδα υπογραμμίζει την αναγκαιότητα επένδυσης στις δυνατότητες και τις τεχνολογίες που χρειάζονται τα κράτη μέλη της ΕΕ για να μπορέσουμε να προστατεύσουμε τους πολίτες μας από ταχέως μεταβαλλόμενες καταστάσεις και απειλές.

Ερ. Υπάρχουν οι μηχανισμοί υπέρβασης αυτού του προβλήματος;

Απ.  Η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου, επιτρέποντας στα κράτη - μέλη να συνεργάζονται σε κοινά αμυντικά έργα που ενισχύουν τη διαλειτουργικότητα και τη συμβατότητα μεταξύ του αμυντικών εξοπλισμών. Η Κύπρος συμβάλει ενεργά στις εν λόγω προσπάθειες, μέσω της  συμμετοχής στην PESCO από τον Δεκέμβριο 2017. Η PESCO αποσκοπεί στην ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων των κρατών μελών της ΕΕ και της ίδιας της Ένωσης με την υλοποίηση Προγραμμάτων (Projects) και ειδικότερα με την επένδυση στην τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία σε αμυντικές δυνατότητες.

Ερ. Πως αξιοποιείται από την Κύπρο, η συμμετοχή της στην PESCO;

Απ: Η Κύπρος υποστηρίζει τη PESCO ως παράγοντα που συμβάλλει στην ανάπτυξη της  Ευρωπαϊκής Άμυνας και τους Ευρωπαϊκούς Σχεδιασμούς, προκειμένου να προσαρμοστεί στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον και να καταστεί κατάλληλη για τα επόμενα χρόνια ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις άμεσες ανάγκες των κρατών μελών. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το Υπ. Άμυνας συμμετέχει σε αριθμό προγραμμάτων με γνώμονα:

α. Tην ανάγκη για εκσυγχρονισμό της ΕΦ με την υιοθέτηση νέων πρακτικών.

β. Την ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΦ μέσω προγραμμάτων τα οποία επιτρέπουν την ανάπτυξη σύγχρονων τεχνολογιών σε συνδυασμό με την οικονομία κλίμακας.

γ. Τη δημιουργία συνθηκών για αναβάθμιση των αεροναυτικών εγκαταστάσεων της χώρας μέσα.   

δ. Τη δημιουργία συνθηκών για την εμπλοκή των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της χώρας στα προγράμματα PESCO, ειδικά εκείνων που δραστηριοποιούνται στο τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας.

Ερ. Αντιλαμβάνομαι ότι εξετάζουμε την πιθανότητα προμηθειών μέσα από αυτά τα προγράμματα…

Απ. Δίνουμε  ιδιαίτερη βαρύτητα στις αμυντικές προμήθειες, εντός της Ένωσης, που παρά το ενδεχόμενο πρόσκαιρα αυξημένου κόστους, τα μακροπρόθεσμα οφέλη που θα επέλθουν θα είναι πολλαπλάσια για το κάθε κράτος - μέλος (εκμετάλλευση ευρωπαϊκών κονδυλίων, παροχή ευκαιριών στο τοπικό αμυντικό οικοσύστημα να συνεργαστεί με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες, η διασφάλιση της τεχνοεφοδιαστικής υποστήριξης κ. λπ.).

Ερ. Τι πρωτοβουλίες εισηγείται η Κύπρος προς την κατεύθυνση ενίσχυσης Ευρωπαϊκής άμυνας;

Απ. Η Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει πλήρως όλες τις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Άμυνας η οποία  ταυτίζεται με την ενίσχυση της άμυνας των κρατών μελών. Υποστηρίζουμε τη δημιουργία της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης της ΕΕ, την πρωτοβουλία ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας, τις πρωτοβουλίες που αφορούν τη συνεργασία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βάσης. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βάση, πρέπει να είναι ικανή να παράγει ποιοτικά προϊόντα σε σύντομο χρονικό διάστημα για κάλυψη των αναγκών των κρατών μελών, τόσο σε ειρηνική περίοδο, όσο και σε περιόδους κρίσεως και να εστιάζει σε έργα κοινού ενδιαφέροντος/συμφέροντος.

Παράλληλα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον πρέπει να επιδειχθεί στα υλικά διπλής χρήσης, καθώς και σε θέματα υψηλής τεχνολογίας. Είναι απαραίτητη η συνεργασία με ακαδημαϊκά ιδρύματα, κέντρα αριστείας, δεξαμενές σκέψεις, ώστε μέσα από τη ζύμωση των ιδεών να οδηγηθούμε στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Η πρόσβαση σε όλα τα κ-μ σε κρίσιμες τεχνολογίες αιχμής πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Η Κύπρος τονίζει τη σημασία της παροχής κινήτρων και της δημιουργίας ευκαιριών για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις και της μείωσης των εξαρτήσεων από τρίτους προμηθευτές.

Ερ. Είναι σημαντικά όλα αυτά αλλά ξέρουμε ότι στη Ευρωπαική Ένωση, υπάρχει ένα ζήτημα που αφορά την χρηματοδότηση αυτών των προγραμμάτων. Ποια η θέση Κύπρου για την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων ενίσχυσης της αμυντικής δυνατότητας της ΕΕ.

Απ.Τονίζουμε ότι είναι ανάγκη να βελτιωθεί η πρόσβαση της αμυντικής βιομηχανίας στη δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση. Επισημαίνουμε τη δανειοδοτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), ιδίως μετά την τροποποίηση του ορισμού των προϊόντων διπλής χρήσης, η οποία αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. 

Η  Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα πρέπει να διευκολύνει τη χρηματοδότηση των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.

Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ γύρω από την άμυνα θα πρέπει να είναι πλήρως συμβατές με τα αμυντικά συμφέροντα όλων των κρατών μελών και να αποκλείουν την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση σε τρίτες χώρες, που υπονομεύουν τα στρατηγικά συμφέροντα της Ένωσης.

Ερ. Στις 3 Φεβρουαρίου οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν για να συζητήσουν τις απειλές που δέχεται η Ευρώπη και την ενίσχυση της άμυνας της. Θα τεθεί με κάποιο τρόπο στη σύνοδο της 3Ης Φεβρουαρίου το ζήτημα της αναβάθμισης λιμανιών και αεροδρομίων της χώρας μας;

Απ. Η ΚΔ στα πλαίσια της ανάπτυξης των απαραίτητων στρατιωτικών και μη στρατιωτικών δυνατοτήτων  (capabilities) της, προκειμένου να μπορεί να ανταποκρίνεται και να συνεισφέρει κατά τρόπο ολοκληρωμένο στη διαχείριση κρίσεων, στην έρευνα και διάσωση και αφού έλαβε υπόψη το συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, καθώς και τη διακηρυγμένη και ακολουθούμενη αμυντική πολιτική της ΚΔ που αφορά στη παροχή διευκολύνσεων στο Πολεμικό Ναυτικό φίλιων χωρών, στο πλαίσιο της συμμετοχής της ΚΔ στη Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ αποφάσισε την επέκταση της Ναυτικής Βάσης «Ευάγγελος Φλωράκης» Ναυτικής Βάσης της ΕΦ στο Μαρί και της Αεροπορικής Βάσης Πάφου.  

Ερ. Να δούμε λίγο κάποιες πολιτικές πτυχές αν μου επιτρέπετε. Πιθανόν σε επόμενα Συμβούλια να εγερθεί θέμα που αφορά τη συμμετοχή τρίτων κρατών (Τουρκία) σε μηχανισμούς ασφάλειας της Ευρωπαικής Ένωσης.

Με ποια επιχειρήματα απαντούμε σε ανάλογες πρωτοβουλίες;

Απ. Η συνεργασία με τρίτες χώρες, πρέπει να βασίζεται στις αρχές της συμπερίληψης, αμοιβαιότητας και καλής γειτονίας καθότι πρέπει να αποκλείονται συνεργασίες με χώρες που επιβουλεύονται την εδαφική ακεραιότητα άλλων χωρών. Ως γενική αρχή σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική και να τηρούνται πολύ αυστηρά κριτήρια αναφορικά με τη συμμετοχή τρίτων χωρών σε προγράμματα που αφορούν στην Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία.

Η Κύπρος πιστεύει ότι οι πρωτοβουλίες της ΕΕ γύρω από την άμυνα θα πρέπει να είναι πλήρως συμβατές με τα αμυντικά συμφέροντα όλων των κρατών μελών και να αποκλείουν την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση σε εκείνους που δρουν με αντίπαλο τρόπο προς τα στρατηγικά συμφέροντα της ΕΕ και δεν είναι αξιόπιστοι εταίροι.

Ερ. Σας ευχαριστώ…