Μέσω πέντε πυλώνων στοχεύει το Υπουργείο Παιδείας να «κτυπήσει» τη βία και παραβατικότητα στα Σχολεία, ενώ παράλληλα προχωρεί σε δημόσια διαβούλευση αναφορικά με την «Εθνική Στρατηγική για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο και Σχέδιο Δράσης, 2024 – 2028».

Με στόχο την υιοθέτηση μίας ολιστικής προσέγγισης για διασφάλιση και ενδυνάμωση της ενεργούς συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων φορέων αναφορικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής βίας και παραβατικότητας, το ΥΠΑΝ σε συνεργασία με άλλους φορείς προχώρησε στη διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής και Σχεδίου Δράσης για τα έτη 2024-2028.

Στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για αντιμετώπιση της σχολικής βίας και παραβατικότητας, υιοθετήθηκαν μέτρα του ΥΠΑΝ τα οποία αποφασίστηκαν το 2023 από το Υπουργικό Συμβούλιο, λήφθηκε υπόψιν παγκύπρια έρευνα, αλλά αξιοποιήθηκε και συγκεκριμένη βιβλιογραφία. 

>>> Διαβάστε επίσης - ΥΠΑΝ-ΚΟΑ: Θέλουν να κάνουν μαθήματα στους οργανωμένους οπαδούς <<<

Να σημειωθεί ότι σκοπός της νέας Εθνικής Στρατηγικής είναι «η υιοθέτηση μίας ολιστικής προσέγγισης, η οποία θα διασφαλίσει την ενδυνάμωση και την ενεργό συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής βίας και παραβατικότητας».

Σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι οι πυλώνες της ΕΣ συνιστούν τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους κινούνται και επικεντρώνονται οι οργανωμένες προσπάθειες και ενέργειες του Σχεδίου Δράσης για να επιτευχθεί ο σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής. Οι πυλώνες αυτοί είναι:

1. Διασφάλιση ασφαλούς και συμπεριληπτικού σχολικού περιβάλλοντος. 2. Εκπαίδευση και ενδυνάμωση εκπαιδευτικών και γονέων/κηδεμόνων για πρόληψη και διαχείριση της σχολικής βίας. 3. Εκπαίδευση και ενδυνάμωση παιδιών για πρόληψη και διαχείριση της σχολικής βίας. 4.Μηχανισμοί παρακολούθησης και υλοποίησης των πολιτικών και καταγραφής φαινομένων βίας. 5. Δημιουργία συνεργειών με άλλους φορείς.

Τα μέτρα και η έρευνα από ΥΠΑΝ 

Σε παγκύπρια έρευνα προχώρησε το ΥΠΑΝ μέσω του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου (ΠΙ) – Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο (ΠΑ.ΒΙ.Σ) για το φαινόμενο της βίας στο σχολείο. Η έρευνα η οποία ήταν διαχρονική και ολοκληρώθηκε σε διαδοχικές φάσεις (2019-2024).

Για τη διαμόρφωση της Εθνικής Στρατηγικής αξιοποιήθηκε η ενδεικτική βιβλιογραφία (δες ΕΔΩ) αλλά και η πολιτική του ΥΠΑΝ σύμφωνα με τα μέτρα που εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο (1/11/2023) για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικότητας στα σχολεία. 

Τα μέτρα αυτά μεταξύ άλλων είναι:

• Απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης κρίσεων
• Εισαγωγή προληπτικών προγραμμάτων στην προσχολική ηλικία
• Αύξηση της φρούρησης των σχολείων

Αποτέλεσμα, τα νέα μέτρα και οι νέες προτεραιότητες του ΥΠΑΝ να συμπεριληφθούν στη διαμόρφωση του σχετικού Σχεδίου Δράσης, καθώς αποτελούν άμεσα εφαρμόσιμες ενέργειες. 

Παράλληλα, επιδιώκεται η συνεργασία για την αντιμετώπιση του πολυδιάστατου φαινομένου της βίας και της παραβατικότητας μέσα από συνέργειες με άλλους κοινωνικούς φορείς αλλά και μέσω της διασύνδεσης με υπάρχουσες Νομοθεσίες και Στρατηγικές που βρίσκονται σε ισχύ αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. (Πυλώνας 5: Δημιουργία Συνεργειών με άλλους φορείς).

Τέλος, ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο που αναδείχθηκε μέσα από διεθνείς έρευνες είναι η έμφαση τόσο σε ενέργειες πρόληψης για ενδυνάμωση ενάντια στην εκδήλωση περιστατικών όσο και σε δράσεις διαχείρισης περιστατικών, όταν αυτά προκύπτουν (WHO, 2019). Συνεπώς, το Σχέδιο Δράσης και οι θεματικές/πυλώνες που περιλαμβάνονται σε αυτό καλύπτουν τόσο την πρόληψη όσο και τη διαχείριση περιστατικών. Η υλοποίηση της νέας ΕΣ στοχεύει να έχει θετική επίδραση στην πρόληψη της βίας και της παραβατικότητας μακροπρόθεσμα, όπως και να μειώσει τον αριθμό των περιστατικών, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής όλων των εμπλεκομένων και μειώνοντας το κόστος που επιφέρουν οι παραβατικές και βίαιες συμπεριφορές.

Αποστολή ΥΠΑΝ

Σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική (2024-2028), αποστολή του ΥΠΑΝ είναι: «Η συνεχής αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης για διασφάλιση ίσων ευκαιριών μάθησης σε όλους/όλες τους/τις εκπαιδευόμενους/εκπαιδευόμενες, μέσω της εφαρμογής εκπαιδευτικής πολιτικής που να διέπεται από τις αξίες της ισότητας, της συμμετοχικότητας, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, με στόχο τη διά βίου ισορροπημένη και ολόπλευρη ανάπτυξη, με την παράλληλη ενίσχυση του αθλητισμού και την ενδυνάμωση της νεολαίας (ΥΠΑΝ, 2023)».

Σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής 

Σκοπός της νέας Εθνικής Στρατηγικής είναι «η υιοθέτηση μίας ολιστικής προσέγγισης, η οποία θα διασφαλίσει την ενδυνάμωση και την ενεργό συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής βίας και παραβατικότητας, μέσω της δημιουργίας ενός ασφαλούς σχολικού κλίματος, το οποίο να προωθεί έμπρακτα κουλτούρα συμπερίληψης και καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων».

Η Εθνική Στρατηγική, προκειμένου να οδηγεί στην εκπλήρωση του οράματος, της αποστολής και των Στρατηγικών Επιδιώξεων του ΥΠΑΝ, «ενισχύεται από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση στοχευμένων δράσεων και δραστηριοτήτων στο πλαίσιο ενός Σχεδίου Δράσης». 

Μέσω της ολιστικής προσέγγισης που προωθείται επιλέγηκαν προσεγγίσεις που στοχεύουν στην εμπλοκή όλων των ενδιαφερόμενων μερών τόσο κατά τον σχεδιασμό όσο και κατά την υλοποίηση του προαναφερθέντος Σχεδίου Δράσης, σχηματίζοντας συνέργειες οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής.

Να σημειωθεί ότι, στο Σχέδιο Δράσης συμπεριλήφθηκαν δράσεις και συνέργειες με οργανώσεις εκπαιδευτικών και γονέων/κηδεμόνων, καθώς «η ενδυνάμωσή τους με γνώσεις και δεξιότητες αλλά και η εμπλοκή τους στην πρόληψη και διαχείριση περιστατικών βίας αποτελεί καίρια προϋπόθεση για τη διασφάλιση ενός ασφαλούς σχολικού κλίματος και την υποστήριξη των μαθητών/μαθητριών, με σκοπό τη διαμόρφωση αποδεκτών συμπεριφορών στο σχολικό περιβάλλον». 

Επιπρόσθετα, «μεγάλη συμβολή στον σχεδιασμό και υλοποίηση της Στρατηγικής διαδραματίζουν οι ίδιοι/οι ίδιες οι μαθητές/μαθήτριες καθώς η συμμετοχή τους είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική υλοποίησή της», κάτι που υπογραμμίζεται ως προτεραιότητα στη νέα Εθνική Στρατηγική. 

Επιπλέον, «επιδιώκεται η δημιουργία συνεργειών με εσωτερικούς και εξωτερικούς προς το ΥΠΑΝ φορείς και οργανισμούς με σκοπό την εφαρμογή και προώθηση μίας ενιαίας πολιτικής για τη διαχείριση του φαινομένου». 

Τέλος, «η ύπαρξη υποστηρικτικών συστημάτων ενισχύει την προώθηση και εφαρμογή των δράσεων με στόχο την αποτελεσματικότητα και βιωσιμότητα της Εθνικής Στρατηγικής».

Συνεπώς, σύμφωνα με το ΥΠΑΝ, «μέσω της ολιστικής προσέγγισης αναδεικνύεται ο ρόλος και οι ευθύνες των εμπλεκόμενων Εταίρων μέσω των επιμέρους δράσεων, στην προσπάθεια επίτευξης του κοινού στόχου της πρόληψης και διαχείρισης της βίας στα σχολεία και εν τέλει, της επίτευξης του οράματος του ΥΠΑΝ και του σκοπού και των στόχων της Εθνικής Στρατηγικής».

Οι πυλώνες της Εθνικής Στρατηγικής 

Οι πυλώνες της ΕΣ συνιστούν τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους κινούνται και επικεντρώνονται οι οργανωμένες προσπάθειες και ενέργειες του Σχεδίου Δράσης για να επιτευχθεί ο σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής. (Διαβάστε αναλυτικά ΕΔΩ)

Σύμφωνα με το ΥΠΑΝ, οι βασικοί αυτοί πυλώνες λειτουργούν συμπληρωματικά και αλληλένδετα. «Η προώθηση ενεργειών για επίτευξη του ενός, αναπόφευκτα έχει θετικό αντίκτυπο και στους άλλους. Η συντονισμένη και παράλληλη δράση προς όλες τις κατευθύνσεις, στη βάση και της ολιστικής προσέγγισης που υιοθετείται, είναι απαραίτητη και ταυτόχρονα αναπόφευκτη με σκοπό την επίτευξη του οράματος και της αποστολής του ΥΠΑΝ».

Ως πυλώνες της Εθνικής Στρατηγικής έχουν καθοριστεί οι ακόλουθοι:

1. Διασφάλιση ασφαλούς και συμπεριληπτικού σχολικού περιβάλλοντος, τόσο σε ό,τι αφορά την ενίσχυση των φυσικών δομών που προσφέρονται στον σχολικό πληθυσμό, όσο και σε ενέργειες που στοχεύουν στην ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας και συμπερίληψης για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

2. Εκπαίδευση και ενδυνάμωση εκπαιδευτικών και γονέων/κηδεμόνων για πρόληψη και διαχείριση της σχολικής βίας, με προσανατολισμό στην ενίσχυση γνώσεων και κοινωνικών δεξιοτήτων που είναι χρήσιμες για την πρόληψη και διαχείριση του φαινομένου της βίας στα σχολεία, αλλά και την ενδυνάμωση της μεταξύ τους επικοινωνίας με στόχο την ολοκληρωμένη ανταλλαγή πληροφοριών για αλληλοϋποστήριξη και έγκαιρη παρέμβαση.

3. Εκπαίδευση και ενδυνάμωση παιδιών για πρόληψη και διαχείριση της σχολικής βίας, εμβαθύνοντας στην ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων μέσω διαδραστικών ενεργειών, και την ενδυνάμωση των γνώσεων που αφορούν τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που έχουν οι ίδιοι/ίδιες και οι γύρω τους και σχετίζονται με θέματα γύρω από τη σχολική βία.

4. Μηχανισμοί παρακολούθησης και υλοποίησης των πολιτικών και καταγραφής φαινομένων βίας, δηλαδή συστήματα και μέθοδοι που υποστηρίζουν και βοηθούν στην υλοποίηση ενεργειών και δράσεων της Στρατηγικής και διασφαλίζουν την ύπαρξη μηχανισμού ελέγχου για την εφαρμογή των πολιτικών και για την καταγραφή των φαινομένων βίας.

5. Δημιουργία συνεργειών με άλλους φορείς, προκειμένου μέσω της συνεργασίας και της αλληλοπροώθησης των δράσεων να ενισχυθεί η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση επί των σχετικών θεμάτων, αλλά και η ανάπτυξη κοινών δράσεων.

Παρακολούθηση Εθνικής Στρατηγικής

Σημαντική μεταβλητή στο όλο εγχείρημα αποτελεί και η παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής. Αυτή, σύμφωνα με το ΥΠΑΝ θα παρακολουθείται με τους πιο κάτω τρόπους:

1.Μέσω Συντονιστή/Συντονίστριας Δράσης/Δραστηριότητας

Η κάθε δράση/δραστηριότητα που περιλαμβάνεται στη νέα Εθνική Στρατηγική διαθέτει έναν Εταίρο-Συντονιστή/Συντονίστρια ο οποίος/η οποία έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

• Να αναπτύξει σχεδιασμό για την υλοποίηση της δράσης με χρονοδιαγράμματα.
• Να συντονίζει την εφαρμογή της δράσης.
• Να ετοιμάζει αναφορά για την πρόοδο των εργασιών, μία φορά τον χρόνο, την οποία θα αποστέλλει στην Επιτροπή Παρακολούθησης (βλ. πιο κάτω) και στον Επιστημονικό Σύμβουλο (βλ. πιο κάτω).
• Να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της δράσης στη βάση των δεικτών εκροών.

2.    Μέσω της Επιτροπής Παρακολούθησης της Εθνικής Στρατηγικής

Η Επιτροπή Παρακολούθησης συντονίζεται από το ΥΠΑΝ και απαρτίζεται από εκπροσώπους από τα συναρμόδια Υπουργεία (Υπουργείο Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας, Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, Υπουργείο Υγείας, Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας) και οποιονδήποτε φορέα ανέλαβε συντονισμό δράσης ή/και δράσεων. Η Αρμόδια Αρχή του ΥΠΑΝ, θα ορίσει τον/την Πρόεδρό της, ο οποίος/η οποία θα έχει την ευθύνη να συγκαλεί και να συντονίζει τις συνεδρίες.

Η Επιτροπή Παρακολούθησης έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

• Την παρακολούθηση της υλοποίησης των δράσεων της Εθνικής Στρατηγικής.
• Τη διάχυση έγκυρης και έγκαιρης πληροφόρησης και διαφώτισης στην κοινωνία με διάφορα μέσα.
• Την έγκριση υλικού για χρήση στις δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής, είτε από τον ιδιωτικό είτε από τον δημόσιο τομέα.

3.    Μέσω Επιστημονικού/Επιστημονικής Συμβούλου/Επιστημονικής Επιτροπής

• Η Υπουργός Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας θα ορίσει Επιστημονικό Σύμβουλο/Επιστημονική Επιτροπή, ο οποίος/η οποία θα λειτουργεί ως εξωτερικός παρατηρητής/σύμβουλος της εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής του/της οποίου/οποίας οι αρμοδιότητες θα περιλαμβάνουν τα εξής: Να δίνει ανατροφοδότηση στους/στις συντονιστές/συντονίστριες των δράσεων σχετικά με την πορεία των εργασιών τους, με βάση τα χρονοδιαγράμματα που θα τεθούν.
• Να συμμετέχει στις συνεδρίες της Επιτροπής Παρακολούθησης.
• Να δίνει ανατροφοδότηση στην Επιτροπή Παρακολούθησης σχετικά με την πορεία των εργασιών και να προτείνει λύσεις σε προβλήματα/δυσκολίες που ενδέχεται να προκύπτουν.
• Να ετοιμάζει αναφορά, κάθε έξι μήνες, προς το Υπουργικό Συμβούλιο, σχετικά με την πορεία εργασιών.

4.    Μέσω ατόμου-συνδέσμου (liaison)

Ο κάθε Εταίρος που θα συμμετέχει στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων θα πρέπει να ορίσει ένα άτομο- σύνδεσμο, το οποίο θα είναι υπεύθυνο να ενημερώνει την Επιτροπή Παρακολούθησης για την πορεία εξέλιξης της υλοποίησης των δραστηριοτήτων για τις οποίες είναι υπεύθυνο. Το άτομο-σύνδεσμος θα έχει τις εξής αρμοδιότητες:

• Αναφορά της πορείας υλοποίησης των δραστηριοτήτων στην Επιτροπή Παρακολούθησης πριν και κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεών της ή όποτε προκύπτουν αιτήματα από το ΥΠΑΝ και άλλους Εταίρους.
• Επισήμανση σημείων που μπορεί να δυσκολέψουν/να αποτελέσουν τροχοπέδη στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων.

Παναγιώτης Ευριπίδου