«Μάνα, μητέρα, μαμά». Η λέξη που επαναλαμβάνουμε εκατομμύρια φορές την ημέρα. Η φιγούρα με την οποία συμπορευόμαστε σχεδόν σε όλη μας τη ζωή και ένα από τα πιο σημαντικά και ιερά πρόσωπα στη ζωή μας. Η μητέρα μας, αυτή που μας έφερε στον κόσμο, μας έδωσε ζωή, μας μεγάλωσε, μας φρόντισε - και συνεχίζει να το κάνει - , μας νοιάζεται και θα μας νοιάζεται για πάντα. Η γυναίκα αυτή λοιπόν έχει την δική της μέρα την «Γιορτή της Μητέρας», η οποία γιορτάζεται κάθε δεύτερη Κυριακή του Μαΐου και τιμάει όλες τις προσπάθειες αυτής της γυναίκας. 

Με αφορμή, λοιπόν, τη σημερινή μέρα θα μιλήσουμε για μερικές από τις «κατηγορίες» μαμάδων που βρίσκονται ανάμεσα μας, την εργαζόμενη μητέρα, την μητέρα μονογονέα και την Κύπρια μητέρα.

Η εργαζόμενη μητέρα

Η εργαζόμενη μητέρα είναι η μορφή μητέρας που βρίσκεται έντονα ανάμεσα μας τα τελευταία χρόνια. Είναι η μητέρα που δουλεύει για να προσφέρει στην οικογένεια της, ενώ παράλληλα τρέχει για να προλάβει τις δουλειές του σπιτιού και ό,τι άλλο περνάει από το χέρι της. Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις που η εργαζόμενη μητέρα μένει έγκυος; Ποια είναι τα δικαιώματα της εργαζόμενης σε περίοδο εγκυμοσύνης στην Κύπρο; Και ποια είναι η στήριξη που της παρέχει ο νόμος; 

Τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας

Αρχικά, η άδεια μητρότητας που θα πάρει η γυναίκα δεν επιτρέπεται να επηρεάζει αρνητικά την αρχαιότητα της εργοδοτούμενης, το δικαίωμα της για προαγωγή ή την επάνοδο της στην εργασία που ασκούσε πριν την άδεια μητρότητας. 

Η μελλοντική μητέρα οφείλει να παρουσιάσει στη δουλειά της πιστοποιητικό γιατρού ότι αναμένει τον τοκετό και με την παρουσία του δικαιούται 18 συνεχόμενες εβδομάδες άδεια μητρότητας, από τις οποίες οι 11 είναι υποχρεωτικές και ξεκινούν 2 εβδομάδες πριν από την εβδομάδα του αναμενόμενου τοκετού.

Επιπλέον, η εργοδοτουμένη έχει το δικαίωμα να απουσιάσει από την εργασία της για προγεννητικές εξετάσεις χωρίς όμως να επηρεάζεται ο μισθός της, εφόσον οι εξετάσεις είναι αναγκαίο να γίνουν σε εργάσιμο χρόνο. Η διαδικασία αυτή απαιτεί σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό.

Ταυτόχρονα στην μητέρα παρέχονται διευκολύνσεις και μετά την εγκυμοσύνη για την φροντίδα του νεογέννητου. Η μητέρα, λοιπόν, δικαιούται να απουσιάζει 1 ώρα την ημέρα, για εννέα μήνες, από τη μέρα του τοκετού, χωρίς να επηρεάζεται ο μισθός της για σκοπούς θηλασμού και φροντίδας του παιδιού.

Σημαντικό κεφάλαιο στην ζωή της εργαζόμενης μητέρα είναι και ο θηλασμός. Για την προώθηση και την προστασία του μητρικού θηλασμού το 2018 ψηφίστηκε ο καινούργιος νόμος Περί Προώθησης και Προστασίας Μητρικού Θηλασμού. Ο συγκεκριμένος νόμος μεταξύ άλλων προνοεί την έκδοση κανονισμών από το Υπουργικό Συμβούλιο για τη δημιουργία ειδικά διαμορφωμένων χώρων θηλασμού ή/και άντλησης γάλακτος σε χώρους όπου εργάζονται μητέρες.

Η μητέρα μονογονέας

Η μητέρα μονογονέας είναι παρούσα στην κυπριακή κοινωνία, είναι η γυναίκα που μεγαλώνει μόνη της τα παιδιά της είτε γιατί είναι διαζευγμένη, είτε γιατί εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του παιδιού της. 

Όπως μας λέει η Ανθή Ερμογένους, Λειτουργός του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών, ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών στην Κύπρο ανέρχεται γύρω στις 40.000 οικογένειες εκ των οποίων το 95% αποτελείται από γυναίκες, αφού κατά πλειοψηφία οι μητέρες παίρνουν την κηδεμονία του παιδιού. Σημειώνεται ότι μεγάλο ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών στην Κύπρο αποτελείται από γυναίκες μετανάστες από Ευρωπαϊκές ή Τρίτες Χώρες, οι οποίες βιώνουν σε διπλό βαθμό τα προβλήματα λόγω της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. 

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι αρκετά με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτες στην φτώχεια αλλά και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Κύρια πηγή των προβλημάτων των μονογονεϊκών οικογενειών, σύμφωνα με την κα Ερμογένους, είναι η έλλειψη δομών στήριξης και φροντίδας από το κράτος έτσι ώστε η μητέρα μονογονέας να μπορεί να δουλέψει.  «Δυστυχώς δεν υπάρχουν κέντρα φύλαξης των παιδιών ώστε η μητέρα να είναι ευέλικτη να δουλέψει σε απαιτητικά ωράρια για να έχει ανέλιξη στη δουλειά της και έτσι να είναι και σε καλύτερη οικονομική κατάσταση», αναφέρει η κα Ερμογένους. 

Επιπλέον, πρόβλημα προκύπτει αφού οι μονογονεϊκές οικογένειες δεν είναι επίσημα καταχωρημένες στις ευάλωτες και ευπαθείς ομάδες παρά το γεγονός ότι είναι κοινά παραδεχτό από την κοινωνία. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μην παρέχονται επιδόματα στις οικογένειες όπως για παράδειγμα το χριστουγεννιάτικο ή το πασχαλινό επίδομα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, σημειώνεται ότι οι μονογονιοί επωφελούνται από επιδόματα αν εντάσσονται στην κατηγορία ΕΕΕ αφού δεν υπάρχουν ειδικά κριτήρια για τις μητέρες μονογονιούς. 

Σύμφωνα με τον νόμο οι μονογονεϊκές οικογένειες δικαιούνται το ποσό των 180 Ευρώ ανά παιδί μηνιαίως, παρόλα αυτά η παροχή του επιδόματος μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο. «Τρομερά προβλήματα προκύπτουν στις μονογονεϊκές οικογένειες αφού για να τους παρέχεται το επίδομα χρειάζονται να προσκομίσουν το διαζύγιο τους (σε περίπτωση που ήταν παντρεμένες), το διάταγμα δικαστηρίου γονικής μέριμνας ή το διάταγμα διατροφής. Τα συγκεκριμένα δικαιολογητικά απαιτούν πολύ χρόνο και μεγάλο χρηματικό κόστος με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να καθυστερούν αρκετά και οι οικογένειες να δυσκολεύονται οικονομικά» όπως μας τόνισε η κα Ερμογένους. 

Η Κύπρια μητέρα 

Αναφέροντας τον όρο Κύπρια μητέρα έχουμε στο μυαλό μας την γυναίκα που είναι πάντα δίπλα μας, που μας φροντίζει όσο περισσότερο μπορεί, που κάνει τα πάντα για την οικογένεια της και έχει τα πάντα στην εντέλεια. Η Κύπρια μητέρα ίσως κυριαρχεί στο μυαλό μας ως η φιγούρα της παραδοσιακής μητέρας των παλιών χρόνων, αυτής που δεν εργαζόταν και ήταν υπεύθυνη για το σπίτι και το μεγάλωμα των παιδιών. Παρόλα αυτά με την εξέλιξη της κοινωνίας ο ορισμός της Κύπριας μητέρα άλλαξε ριζικά θέλοντας τη μητέρα να εργάζεται, να είναι πιο ανεξάρτητη και ελεύθερη στις αποφάσεις της σε σχέση με τη μητρότητα. 

Ο κ. Νεκτάριος Παρτασίδης, Πρόεδρος του Συνδέσμου Κοινωνιολόγων Κύπρου, μας βοήθησε να σκιαγραφήσουμε μορφή της σημερινής, σύγχρονης μητέρας και να δούμε τις αλλαγές που προέκυψαν στη ζωή της σε σχέση με το παρελθόν. 

Σύμφωνα με τον κ. Παρτασίδη η μεγάλη διαφοροποίηση στη σύγχρονη μητέρα ξεκινάει από το γεγονός ότι αυξήθηκε ο μέσος όρος ηλικίας γάμου των γυναικών. «Στο παρελθόν οι γυναίκες παντρεύονταν πριν ακόμα ενηλικιωθούν, ενώ σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ο μέσος όρος ηλικίας γάμου των γυναικών βρίσκεται στα 30-35 χρόνια τους». Αποτέλεσμα αυτού, είναι και η διαφοροποίηση της γονιμότητας στις σημερινές μητέρες. Η σημερινή γυναίκα είναι σε θέση να ρυθμίσει ή ακόμα να και να καθυστερήσει όσο αυτή – και ο σύντροφος της - θέλουν τη στιγμή που θα γίνει μητέρα πριν, μετά το γάμο ή ακόμη και χωρίς γάμο. 

Σημαντική αλλαγή στις ζωές των γυναικών από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και μετά είναι οι μέθοδοι αντισύλληψης. «Οι μέθοδοι αντισύλληψης μπορούμε να πούμε ότι ήταν μια επανάσταση στη ζωή των γυναικών. Η γυναίκα έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει τη σεξουαλική της ζωή χωρίς να την περιορίσει στη γονιμότητα», όπως αναφέρει ο ειδικός. Όπως μας τόνισε ο κ. Παρτασίδης για να μπει η γυναίκα στη διαδικασία της γονιμότητας συνήθως προηγούνται ορισμένες διαδικασίες, όπως οι σπουδές και η οικονομική ανεξαρτησία. «Η σύγχρονη γυναίκα θέλει να αναπτύξει μια σταδιοδρομία ή τουλάχιστον να έχει μια εργασία η οποία θα της επιφέρει τα προς το ζην και παράλληλα να της δίνει μια άνεση, δηλαδή να υπάρχει ελεύθερος χρόνος. Δεν σχεδιάζει πλέον η γυναίκα τη ζωή της γύρω από το γάμο, δε θέλει να βρίσκεται full-time στο σπίτι. Σε αντίθεση με τα παλιά χρόνια - που ίσως κατά κανόνα - ο στόχος μιας γυναίκας ήταν μέχρι τα 24 της χρόνια να δημιουργήσει οικογένεια και παιδιά. Σήμερα αυτό δεν ισχύει». 

Παράλληλα η σημερινή μητέρα μπορεί να βρίσκεται στη θέση του επικεφαλής μιας οικογένειας ενώ στο παρελθόν αυτό ήταν κάτι σπάνιο. «Η γυναίκα σήμερα δεν αναλαμβάνει κατά κανόνα δευτερεύοντα ρόλο στην οικογένεια. Πάρα πολλές οικογένειες έχουν ως επικεφαλή γυναίκες οι οποίες έχουν και τον πρώτο ρόλο» αναφέρει ο κ. Παρτασίδης. 

Υ.Γ. Χρόνια πολλά σε όλες τις μανούλες του κόσμου