Μπορεί να διάγουμε την τελευταία βδομάδα, πριν τον πρώτο γύρο των κυπριακών προεδρικών εκλογών του 2018, λίγα όμως είναι τα σημεία που θυμίζουν προηγούμενες εκλογικές εκστρατείες και αντιπαραθέσεις.

Όσοι έχουν μνήμες από τις δεκαετίες του 1980 και 1990 έχουν να θυμούνται και να διηγούνται σφοδρότερες συγκρούσεις, κτυπήματα κάτω από τη μέση, έντονη φημολογία, ψιθύρους περί χρηματισμού, εξαγορά προσώπων και συνειδήσεων, αρνητική διαφήμιση, θάψιμο από πόρτα σε πόρτα και εκτεταμένη διαβολή των αντιπάλων.

Φυσικά, δεν ισχυριζόμαστε ότι σήμερα η δημοκρατία και η ηθική έχουν επικρατήσει πλήρως. Αλλά, κοινωνικοί, ηθικοί, νομικοί, κανονιστικοί και άλλοι παράγοντες έχουν μειώσει κατά πολύ φαινόμενα του παρελθόντος έχοντας, από την άλλη, αναδείξει κάποια άλλα, επίσης ανησυχητικά (βλ. αποχή, αποστροφή και ακινητοποίηση). 

Οι προεδρικές εκλογές στην Κύπρο «ομαλοποιούνται» από το 1983. Πριν το 1977 υπήρχε η κυριαρχία και η παντοκρατορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, σε μία χώρα με τα τόσα εσωτερικά προβλήματα, τόσο πριν όσο και μετά το 1974, που μάλλον σε θεοκρατικά καθεστώτα που επικράτησαν στη γύρω περιοχή παρέπεμπε παρά σε εκκολαπτόμενη Δημοκρατία «δυτικού τύπου», όπως φιλοδοξούσαν οι πάτρωνές της να την εξελίξουν προ του «κομμουνιστικού κινδύνου». 

Το 1978, η «απαγωγή» και «ομηρία» του πρωτότοκου υιού του Σπύρου Κυπριανού, Αχιλλέα, «υποχρέωσαν» τον Γλαύκο Κληρίδη, προ του διλήμματος «ενότητας vs. διάσπαση», να αποσύρει την υποψηφιότητά του οδηγώντας και επίσημα τον Σπ. Κυπριανού στην πρώτη του 5ετία. 

Το 1983, τρεις υποψήφιοι, Σπ. Κυπριανού (με την σύμπραξη του ΑΚΕΛ και την συνομολόγηση του «Μίνιμουμ Προγράμματος»), Β. Λυσσαρίδης και Γλ. Κληρίδης διεκδίκησαν την προεδρία με τον Κυπριανού να αναδεικνύεται εκ νέου πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αυτές τις εποχές, μία δεκαετία σχεδόν μετά την τουρκική εισβολή και την παράνομη κατοχή του ενός τρίτου του νησιού, επικρατούσαν τα δίπολα «Μακαριακός-Γριβικός», «Φασίστας-Κομμουνιστής», «Πραξικοπηματίας-Αντιστασιακός» και όλα εκείνα που οργάνωναν την ταυτότητα και την ετερότητα στην διαχωριστική γραμμή που δημιουργήθηκε την περίοδο 1960-1974 εντός των Ελληνοκυπρίων. 

Το 1988, η έκπληξη προήλθε από την εκλογή του Γιώργου Βασιλείου, ενός ανθρώπου που δεν ανήκε μέχρι τότε στον στενό πυρήνα οποιουδήποτε κόμματος και το όνομά του δεν είχε βρεθεί προηγουμένως σε πολιτικές λίστες, πέραν της ιδιότητάς του ως επιχειρηματίας. Ουσιαστικά, ο Βασιλείου με τις ευλογίες του ΑΚΕΛ, παρακάμπτοντας τα ηχηρά ονόματα των Κυπριανού, Λυσσαρίδη και Κληρίδη (και οι τρεις «ανδρώθηκαν» πολιτικά υπό τις ευλογίες Μακαρίου) κατάφερε το αδιανόητο το οποίο μέχρι και σήμερα δεν έχει επαναληφθεί: χωρίς να προέρχεται από την κονίστρα της πολιτικής, εν τη στενή κομματική εννοία, μπόρεσε να εκλεγεί προτάσσοντας το άφθαρτο, το καινοτόμο και το ελπιδοφόρο. Ίσως, η αλαζονεία που επέδειξαν ανθυποψήφιοί του, όπως η υποψηφιότητα Κληρίδη που θεωρούσε «βεβαία τη νίκη», η κινητοποίηση-συσπείρωση του ΑΚΕΛ, μετά το στραπάτσο των βουλευτικών τού 1985, τα γεγονότα εντός βουλής το 1986 και η «ανάγκη» απομάκρυνσης του Κυπριανού, συνετέλεσαν ώστε ο Βασιλείου να αναρριχηθεί στον προεδρικό θώκο.

Το 1993 υπήρξε επίσης μία αξιομνημόνευτη χρονιά καθώς στο Κυπριακό είχαν προηγηθεί οι συζητήσεις των «Ιδεών Γκάλι». Παρά την άνετη επικράτηση Βασιλείου στον πρώτο γύρο, με ποσοστό 44+%, εντούτοις, η συμμαχία Κληρίδη-Κυπριανού, έφεραν τον Γλ. Κληρίδη στο προεδρικό μέγαρο. Οι υποσχέσεις που έλαβε ο Κυπριανού για απόσυρση των ιδεών Γκάλι, εκ μέρους του Κληρίδη, κάτι στο οποίο φέρεται να συναίνεσε ο Βασιλείου, οδήγησαν στην οριακή εκλογή Κληρίδη με διαφορά 1800 ψήφων σε ένα θρίλερ 50,2% έναντι 49,8% του αντιπάλου του.

Χαρακτηριστικά, σε αυτές τις εκλογές υπερίσχυσε, και πιθανόν να λειτούργησε ευεργετικά για τον Κληρίδη, η αρνητική διαφήμιση καθώς στα Μέσα, στα χωριά και στις πόλεις, διασκορπίστηκαν φυλλάδια και φεϊγβολάν με την εμμονή στο σύνθημα ότι ο Βασιλείου αποδέχθηκε τις «Ιδέες Γκάλι ως βάση λύσης» και όχι ως «βάση διαπραγμάτευσης» όπως ο ίδιος διατεινόταν. Επίσης, σ’ αυτές τις εκλογές παρατηρήθηκε για πρώτη φορά η σύμπραξη των δυνάμεων του κέντρου με υποψήφιο τον Πασχάλη Πασχαλίδη, εγχείρημα το οποίο απέτυχε παταγωδώς, συγκεντρώνοντας ποσοστό κάτω του 20%, αφού ο υποψήφιος δεν ενέπνευσε για πολλούς λόγους.

Η διαφωνία του ΔΗΚΟ με τον Κληρίδη και η εγκατάλειψη της συγκυβέρνησης το 1997, οδήγησαν το μεν ΔΗΚΟ σε συνεργασία με το ΑΚΕΛ, με κοινό υποψήφιο τον Γιώργο Ιακώβου, τον δε Κληρίδη σε μία, σχεδόν, μοναχική πορεία. Αυτή η πορεία ενισχύθηκε στον β’ γύρο από τους Ρολάνδη, Γαλανό και Βασιλείου (κατήλθε για τρίτη φορά στις εκλογές) και άλλες προσωπικότητες, με αποτέλεσμα την επανεκλογή Κληρίδη.

Με επίκεντρο το «Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα», την έλευση των πυραύλων «S-300» και την δρομολόγηση των διαδικασιών ένταξης στην ΕΕ, ο Κληρίδης με μια πιο επικεντρωμένη επικοινωνιακή στρατηγική κατάφερε να κόψει πρώτος το νήμα.

Παρά το γεγονός ότι ο Κληρίδης το 1998 εξελέγη στην προεδρία, ενεργοποιώντας τα «εθνικά αισθήματα» του λαού, προτάσσοντας τον «Ενιαίο Αμυντικό Χώρο», το 2003 ζήτησε θητεία 16 μηνών για να ολοκληρώσει τις συνομιλίες με βάση το σχέδιο Ανάν. Η συνεργασία 3 κομμάτων (ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ) ανέδειξε ως 5ο Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος είχε πάρει το δακτυλίδι της διαδοχής στην προεδρία του ΔΗΚΟ, 3 χρόνια πριν, από τον Σπ. Κυπριανού. 

Στο διάστημα 2003-2008 η κορύφωση των συζητήσεων για το σχέδιο Ανάν και το δημοψήφισμα του 2004 δημιούργησαν τέτοιες, και σε τόση έκταση πληγές, ομοιάζουσες με τα κατάλοιπα του 1974.  Η ένταξη στην ΕΕ και η κατοπινή ένταξη στην ΟΝΕ δεν ήταν ικανές να επουλώσουν τις βαθιές τομές που δημιουργήθηκαν στην κοινωνία.

Ο Νίκος Αναστασιάδης, ως πρόεδρος του ΔΗΣΥ, δεν διεκδίκησε την προεδρία της Δημοκρατίας λόγω κυρίως της χρονικής εγγύτητας που είχε το 2008 με το 2004 και το αρνητικό φορτίο που θα κουβαλούσε η υποψηφιότητά του, συνδεόμενη με ένα «δαιμονοποιημένο και αντεθνικό» σχέδιο [Στις εφετινές εκλογές (2018), 14 χρόνια μετά το δημοψήφισμα, οι συζητήσεις για το σχέδιο Ανάν έχουν εκλείψει παρά το γεγονός ότι ο νυν ΠτΔ ήταν ο πρώτος τη τάξει υποστηρικτής του].

Γι’ αυτόν τον λόγο επιστρατεύτηκε ο Ιωάννης Κασουλίδης, εξ απορρήτων συνεργάτης του Κληρίδη, ο οποίος περνώντας στον δεύτερο γύρο ως πρώτος, ανέτρεψε όλα τα προγνωστικά, αφήνοντας εκτός τελικού γύρου τον Τάσσο Παπαδόπουλο ο οποίος παρουσιαζόταν, σε όλες σχεδόν τις δημοσκοπήσεις, να έχει βραχεία κεφαλή έναντι των υπολοίπων. Οι ζυμώσεις της βδομάδας μεταξύ των δύο γύρων, και η στήριξη του ΔΗΚΟ στον Δ. Χριστόφια, έφεραν, για πρώτη φορά, στο προεδρικό τον ΓΓ του ΑΚΕΛ. 

Η πενταετία 2008-2013 συζητήθηκε όσο καμία άλλη, στην μετά το 1983 περίοδο. Αφενός, οι κατηγορίες για υποχωρήσεις στο Κυπριακό, αφετέρου η οικονομική κρίση και η διαφαινόμενη οικονομική αποσάθρωση των δημόσιων, των ιδιωτικών οικονομικών και των οικονομικών των τραπεζών, καθώς και η έκρηξη στο Μαρί, στιγμάτισαν την διακυβέρνηση Χριστόφια, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. 

Η αποσύνδεση του ΔΗΚΟ από το άρμα ΑΚΕΛ-Χριστόφια και η πρόσδεσή του στο δεξιόστροφο άρμα των ΔΗΣΥ-ΕυρωΚο, οδήγησαν τον Αναστασιάδη στο ύπατο αξίωμα το 2013. Δύο σημαντικές παρατηρήσεις για τις εκλογές του 2013 είναι το επίτευγμα Λιλλήκα να συγκεντρώσει 25% στον α’ γύρο, με επίσημη στήριξη μόνο από το κόμμα της ΕΔΕΚ, αλλά και το 27% που συγκέντρωσε ο υποψήφιος του ΑΚΕΛ, Σταύρος Μαλάς, μετά από μια αρνητική και φθοροποιό διακυβέρνηση από το ΑΚΕΛ.

*Διδακτορικός Φοιτητής Πολιτικής Επικοινωνίας