Πώς γίνεται η κατανομή εδρών και γιατί παίζει ρόλο πόσα κόμματα θα περάσουν το όριο του 7,2% - Τελειώνει η πρωτοκαθεδρία ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ;
Έχουμε συνηθίσει στο πολιτικό μας σύστημα να βλέπουμε τους δυο μεγάλους, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, με αρκετές έδρες στο Κοινοβούλιο ενώ στους δυο μεγάλους, ‘παρεισέφρεε’ πάντοτε και ένας τρίτος, ο οποίος διαδραμάτιζε και τον ‘ρυθμιστή’ και αυτός ήταν πάντοτε το ΔΗΚΟ. Αυτοί οι ‘τρεις μεγάλοι’ ευνοούνταν στην κατανομή εδρών διότι ουσιαστικά ήταν και τα μόνα κόμματα που εξασφάλιζαν ποσοστά πέραν του 7,2% που απαιτείται για συμμετοχή στην τρίτη κατανομή των εδρών και εκ των πραγμάτων με ποσοστά μεγαλύτερα του 7,2% συνεπάγεται και είσπραξη αρκετών εδρών από την πρώτη κατανομή και γενικά σε όλη τη διαδικασία που ακολουθείται.
Επειδή όμως αγγίζουμε ένα θέμα, αρκετά πολύπλοκο για αρκετούς, θα προσπαθήσω να το θέσω όσο πιο κατανοητά γίνεται έτσι ώστε να διαφανεί πως τα τρία μεγάλα κόμματα, ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ, ίσως το 2026 να έχουν σοβαρό πρόβλημα με τις έδρες που θα λάβουν και ενδεχομένως με αρκετά μειωμένο αριθμό συγκριτικά με το τι κατέχουν τώρα, ακόμη και αν λάβουν τα ίδια ποσοστά που έλαβαν το 2021.
Αρχικά λοιπόν θα επιχειρήσω να εξηγήσω με απλά λόγια το εκλογικό σύστημα για τις βουλευτικές εκλογές.
Η κατανομή των εδρών γίνεται σε τρεις φάσεις (1η Κατανομή, 2η Κατανομή και 3η Κατανομή – η τρίτη κατανομή επίσημα ονομάζεται ‘δεύτερη φάση της δεύτερης κατανομής’ αλλά καθιερώθηκε ως ‘3η κατανομή’).
Έδρες ανά Επαρχία
Το Κοινοβούλιο διαθέτει 56 έδρες για τους Έλληνες Κύπριους (και 24 για τους Τούρκους Κύπριους) και οι 56 έδρες χωρίζονται αναλογικά στις έξι επαρχίες.
Ο καθορισμός γίνεται βάσει του συνόλου των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων παγκύπρια δια τον συνολικό αριθμό εδρών (56) όπου και εντοπίζεται το μέτρο και βάσει αυτού του μέτρου σε σχέση με τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων ανά Επαρχία, εντοπίζεται ο αριθμός των εδρών που δικαιούται η κάθε Επαρχία.
Σήμερα ισχύει ότι η Λευκωσία δικαιούται 20 έδρες, η Λεμεσός 12, η Αμμόχωστος 11, η Λάρνακα 6, η Πάφος 4 και η Κερύνεια 3.
Αυτός ο αριθμός θα επαναναβεβαιωθεί ή θα αναπροσαρμοστεί εκ νέου με βάση τον τελευταίο ισχύοντα εκλογικό κατάλογο, ο οποίος λογικά θα ‘κλείσει’ τον Απρίλιο του 2026.
1η Κατανομή Εδρών
Κατά την πρώτη κατανομή εδρών βγαίνει το μέτρο της κάθε επαρχίας βάσει των έγκυρων ψήφων της κάθε επαρχίας.
Για παράδειγμα στις εκλογές του 2021 η Λευκωσία είχε 122,347 έγκυρες ψήφους και την ίδια ώρα η Πρωτεύουσα δικαιούταν 20 έδρες. Συνεπώς το μέτρο ήταν στις 6,117 έγκυρες ψήφους.
Δηλαδή, όποιο κόμμα ή ανεξάρτητος υποψήφιος λάμβανε στη Λευκωσία 6,117 ψήφους, αυτόματα δικαιούταν μια έδρα. Με τον ίδιο τρόπο καθορίζεται το μέτρο σε όλες τις Επαρχίες.
Ας δούμε όμως με πραγματικά ποσοστά του 2021 πώς ήταν η πρώτη κατανομή και ποια κόμματα και πόσες έδρες εξασφάλισαν ανά επαρχία.
ΛΕΥΚΩΣΙΑ – 20 ΕΔΡΕΣ
Ο ΔΗΣΥ έλαβε στη Λευκωσία το 2021 31,163 έγκυρες ψήφους. Αυτό σημαίνει πως στην πρώτη κατανομή έλαβε 5 έδρες.
Το ΑΚΕΛ με 25,770 έγκυρες ψήφους έλαβε 4 έδρες.
Το ΔΗΚΟ με 13,449 έγκυρες ψήφους έλαβε 2 έδρες.
Η ΕΔΕΚ έλαβε 9,061 έγκυρες ψήφους στην πρωτεύουσα και της αντιστοιχούσε 1 έδρα.
Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ με 8,386 ψήφους έλαβαν επίσης 1 έδρα.
Η ΔΗΠΑ πήρε 8,232 ψήφους και συνεπώς έλαβε 1 έδρα.
Το ΕΛΑΜ με 7,486 ψήφους επίσης έλαβε 1 έδρα στη Λευκωσία από την 1η Κατανομή.
Βλέπουμε λοιπόν ότι οι 15 έδρες από τις 20 που διέθετε η Λευκωσία, ήδη κατανεμήθηκαν κατά την 1η Κατανομή κατά τις Βουλευτικές του 2021.
ΛΕΜΕΣΟΣ – 12 ΕΔΡΕΣ
Το 2021 το μέτρο ήταν στις 6,052 έγκυρες ψήφους (72,635 έγκυρα δια 12 έδρες). Ας δούμε τι έγινε στην 1η Κατανομή με τα κόμματα:
ΔΗΣΥ: Έλαβε 20,733 έγκυρες ψήφους και συνεπώς έλαβε 3 έδρες
ΑΚΕΛ: 16,019 ψήφους = 2 έδρες
ΔΗΚΟ: 9,628 ψήφους = 1 έδρα
Κανένα άλλο κόμμα δεν πήρε το μέτρο της Πρώτης Κατανομής στη Λεμεσό.
Συνεπώς στη Λεμεσό οι 6 από τις 12 έδρες που διέθετε η Επαρχία, κατανεμήθηκαν κατά την 1η Κατανομή.
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ – 11 ΕΔΡΕΣ
Το μέτρο για την Επαρχία Αμμοχώστου ήταν το 2021 στις 6,806 έγκυρες ψήφους (προκύπτει από την εξίσωση: 74,869 έγκυρες ψήφοι δια 11 έδρες). Μόνο δυο κόμματα το ξεπέρασαν και έλαβαν έδρες από την πρώτη κατανομή.
ΔΗΣΥ: 23,593 ψήφους = 3 έδρες
ΑΚΕΛ: 18,281 ψήφους = 2 έδρες
Στην Αμμόχωστο οι 5 από τις 11 έδρες κατανεμήθηκαν στην 1η Κατανομή.
ΛΑΡΝΑΚΑ – 6 ΕΔΡΕΣ
Στη Λάρνακα το μέτρο ήταν στις 6,334 ψήφους (38,007 έγκυρες ψήφοι δια έξι έδρες) και επίσης μόνο δυο κόμματα ‘έπιασαν’ το μέτρο.
ΑΚΕΛ: 10,008 = 1 έδρα
ΔΗΣΥ: 9,923 = 1 έδρα
Άρα στη Λάρνακα διατέθηκαν οι 2 έδρες από το σύνολο των 6 εδρών στην πρώτη κατανομή.
ΠΑΦΟΣ – 4 ΕΔΡΕΣ
Το μέτρο στην Πάφο ήταν στις 8,074 ψήφους (32,298 δια 4 έδρες) και μόνο ένα κόμμα έλαβε το μέτρο.
ΔΗΣΥ: 9,650 = 1 έδρα
Άρα από την Πάφο μεταφέρθηκαν 3 έδρες στην δεύτερη και τρίτη κατανομή.
ΚΕΡΥΝΕΙΑ – 3 ΕΔΡΕΣ
Τέλος, το Μέτρο της Επαρχίας Κερύνειας το 2021 ήταν στις 5,852 ψήφους (17,556 δια 3 έδρες).
Δεν το έλαβε κανένα κόμμα και ως εκ τούτου και οι 3 έδρες της Κερύνειας μεταφέρθηκαν στην επόμενη φάση της 2ης Κατανομής (και 3ης).
Συμπερασματικά, βλέπουμε ότι από τις 56 έδρες, οι 29 έδρες κατανεμήθηκαν από την 1η Κατανομή και οι υπόλοιπες 27 έδρες κατανεμήθηκαν στις επόμενες φάσεις.
Μια παρανόηση που πολλοί έχουν είναι πως όποιος δεν εξασφαλίσει το 3,6% παγκύπρια δεν εισέρχεται στην Βουλή. Αυτό είναι λάθος. Μπορεί κάποιο κόμμα ή ανεξάρτητος να λάβει το μέτρο μιας Επαρχίας αλλά να μην λάβει το 3,6% παγκύπρια και να εξασφαλίσει μια έδρα στην Επαρχία που πήρε το μέτρο στην 1η Κατανομή. Το 3,6% είναι το ποσοστό που απαιτείται για συμμετοχή στην 2η Κατανομή και όχι για εξασφάλιση έδρας στην 1η Κατανομή.
2η και 3η Κατανομή
Για την 2η και 3η Κατανομή οι Επαρχίες πλέον σταματούν να θεωρούνται ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες και όλες οι Επαρχίες θεωρούνται ως μια Παγκύπρια Περιφέρεια.
Για να συμμετέχει ένα κόμμα στην δεύτερη κατανομή θα πρέπει να εξασφαλίσει ποσοστό παγκύπρια 3,6%.
Το μέτρο της 2ης Κατανομής είναι το άθροισα του υπόλοιπου των ψήφων του κάθε κόμματος (που του έμειναν από την 1η Κατανομή) δια τον αριθμό των αδιάθετων εδρών.
Η ίδια διαδικασία ακολουθείται και στην Γ’ Κατανομή με την προϋπόθεση ότι στην Γ’ Κατανομή συμμετέχουν μόνο τα κόμματα που εξασφάλισαν παγκύπριο ποσοστό πέραν του 7,2%.
Η τελική κατανομή εδρών το 2021
Βάσει των στοιχείων θα δούμε ότι το 2021 ο ΔΗΣΥ έλαβε ουσιαστικά 13 έδρες από την πρώτη κατανομή ενώ συνολικά έλαβε 17 έδρες. Δηλαδή στην μετέπειτα διαδικασία (της 2ης και 3ης Κατανομής) ο ΔΗΣΥ έλαβε άλλες 4 έδρες.
Το ΑΚΕΛ έλαβε από την πρώτη κατανομή 9 έδρες στο σύνολο των 15 εδρών που διαθέτει. Δηλαδή στην διαδικασία της 2ης και 3ης κατανομής έλαβε άλλες 6 έδρες.
Το ΔΗΚΟ έλαβε στην 1η κατανομή μόλις 3 έδρες ενώ στις άλλες δυο κατανομές έλαβε άλλες 6 έδρες και σήμερα διαθέτει 9 βουλευτές.
Τα άλλα 4 κόμματα (που ξεπέρασαν το 3,6% και δικαιούνταν να συμμετέχουν στην δεύτερη κατανομή ΕΛΑΜ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ και ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ) έλαβαν στην δεύτερη κατανομή από 3 έδρες, πλην των Οικολόγων που έλαβαν 2 έδρες. Η τελική και οριστική κατανομή ήταν ως εξής:
ΔΗΣΥ: 17 έδρες
ΑΚΕΛ: 15 έδρες
ΔΗΚΟ: 9 έδρες
ΕΛΑΜ: 4 έδρες
ΕΔΕΚ: 4 έδρες
ΔΗΠΑ: 4 έδρες
ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ: 3 έδρες
Καταληκτικά 3-4 συμπεράσματα:
Πρώτον. Ένα κόμμα ή ανεξάρτητος υποψήφιος δεν χρειάζεται να λάβει 3,6% σε παγκύπρια βάση για να εισέλθει στην Βουλή. Στην 1η Κατανομή η κατανομή γίνεται σε Επαρχιακό Επίπεδο και όχι Παγκύπρια και συνεπώς όποιος λάβει το μέτρο της Επαρχίας που διεκδικεί τότε μπορεί να εισέλθει στη Βουλή ανεξαρτήτως αν παγκύπρια δεν λάβει ποσοστό 3,6% (δεν συνέβη αυτό μέχρι σήμερα, αν και ήταν αρκετά κοντά να το πετύχει η Άννα Θεολόγου με την Αλλαγή Γενιάς στις εκλογές 2021 – υπολειπόταν 1,283 ψήφους για το Μέτρο της Λευκωσίας και 2,782 για το παγκύπριο μέτρο του 3,6% - Θεωρητικά αν λάμβανε άλλους 1,283 ψήφους μόνο στη Λευκωσία θα εξασφάλιζε μια έδρα χωρίς να είχε εξασφαλίσει παγκύπρια το 3,6%).
Δεύτερον. Το μέτρο του 3,6% είναι το ‘διαβατήριο’ ενός κόμματος για συμμετοχή στην δεύτερη κατανομή και λαμβάνει τουλάχιστον 2 έδρες.
Το μέτρο του 7,2% είναι το ‘διαβατήριο’ για συμμετοχή στην 3η κατανομή και λαμβάνει τουλάχιστον 5 έδρες.
Τρίτον. Από το 2006, σε 4 δηλαδή Βουλευτικές εκλογές, μόνο τρία κόμματα ξεπέρασαν το 7,2% (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ) με εξαίρεση το 2011 όπου το ξεπέρασε και η ΕΔΕΚ με ποσοστό 8,9% και εξασφάλισε 5 έδρες.
Τέταρτον. Στην περίπτωση που εισέλθουν στην τρίτη κατανομή (ξεπεράσουν δηλαδή το 7,2%) περισσότερα κόμματα, η κατανομή αλλάζει εξ αρχής άρδην και ο αριθμός των εδρών ανά κόμμα διαφέρει. Για παράδειγμα το ΔΗΚΟ διατηρεί 9 έδρες από το 2011 παρόλο που τότε έλαβε 15,76%, το 2016 έλαβε 14,49% και το 2021 έλαβε 11,29%. Ή ο ΔΗΣΥ το 2011 έλαβε 34,28% και 20 έδρες, το 2016 30,69% και 18 έδρες, το 2021 έλαβε 27,77% και 17 έδρες.
Αν το 2026 δούμε τέσσερα ή πέντε κόμματα να ξεπερνούν το 7,2% (κάτι που θεωρείται βέβαιο για 4 κόμματα (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΕΛΑΜ και ΔΗΚΟ) και πολύ πιθανό να έχουμε και πέμπτο κόμμα με ποσοστά πέραν του 7,2% (ως πέμπτο κόμμα μπορεί να είναι μια νέα Κίνηση από Ειρήνη Χαραλαμπίδου και Οδυσσέα Μιχαηλίδη), τότε γίνεται κατανοητό ότι τα παραδοσιακά τρία μεγάλα κόμματα, ακόμη και να εξασφαλίσουν τα ίδια ποσοστά με αυτά του 2021 δεν θα έχουν τις ίδιες έδρες. Θα έχουν σοβαρότατες απώλειες εδρών που υπολογίζονται στην ‘καλύτερη’ των περιπτώσεων από 1 έως 2 και στην ‘χειρότερη’ έως και 4 με 5 έδρες μείον.
